Waarom een visie rond meertaligheid op mijn school?

Om werk te maken van een sterk taalbeleid dat ook echt effect heeft in de praktijk, is het van belang om vier succesfactoren voor ogen te houden: een taalbeleid moet duidelijk, onderbouwd, gedeeld en gedragen zijn. 

Duidelijk betekent dat iedereen op en rond de school goed weet waar taalbeleid precies over gaat en wat er in het taalbeleid van de school staat. Er zijn immers zoveel mogelijke acties dat je vaak het risico loopt om een taalbeleid te overladen, zodat het op den duur niet meer duidelijk is wat nu de precies de bedoeling ervan is. Denk daarom van bij de start goed na over wat er nu al goed loopt in het (taal)onderwijs op school en waar er werkpunten of kansen liggen, over wat de leerlingen en de leraren nodig hebben, en over welke doelen je wil bereiken. Zo bepaal je prioriteiten en kun je een heldere lijn uitzetten.

Onderbouwd houdt niet alleen in dat het taalbeleid van je school steunt op wetenschappelijke inzichten, maar ook (en vooral) dat het gebaseerd is op je eigen schoolcontext. Daarvoor is een goede beginsituatieanalyse (zie hieronder) cruciaal. Enkel zo vermijd je immers dat je een taalbeleid vooral baseert op buikgevoel of traditie, waarbij je de dingen gewoon verder blijft doen omdat je ze nu eenmaal altijd al zo hebt gedaan.

Gedeeld wil zeggen dat het volledige schoolteam betrokken wordt bij het opstellen, implementeren en evalueren van het taalbeleid op school. Zo zorg je ervoor dat je taalbeleid inspeelt op de volledige realiteit van je school, en dat elke leraar weet waar het taalbeleid precies over gaat. Het is daarom van belang om een gedeelde visie te ontwikkelen als het gaat om taalbeleid, met concrete doelen die haalbaar zijn en door elke leraar vertaald kunnen worden naar concrete acties in de klas. Om van een gedeeld taalbeleid te kunnen spreken, is het daarnaast ook belangrijk om ouders, leerlingen en partners buiten de school (CLB’s, bibliotheken, logopedisten, ondersteuners…) te betrekken. 

Gedragen houdt tot slot in dat het taalbeleid ook echt eigendom is van de volledige school: iedereen is er ambassadeur van en draagt dat eigenaarschap mee uit. Een gedeeld taalbeleid, waarbij je iedereen bevraagt en betrekt bij het uitwerken van een taalbeleid, is dus in zekere zin een voorwaarde voor een gedragen taalbeleid. Als je je niet betrokken voelt bij het uitwerken van het taalbeleid, zal het immers moeilijk zijn om er de meerwaarde van te zien en er een ambassadeur van te zijn.

Als je taalbeleid aan deze vier eigenschappen voldoet, wordt het makkelijker om talige diversiteit op school daadwerkelijk te (h)erkennen en te benutten. Het is echter belangrijk om daar ook binnen het schoolteam het gesprek over aan te gaan, want vaak leven er onder leraren nog veel vragen. Wat werkt en wat niet? Hoe zetten we die meertaligheid dan precies in? En wat betekent dat voor het leren van het Nederlands?

Weerstand komt vaak voort uit onwetendheid of onzekerheid. Het helpt daarom om inzichten uit wetenschappelijk onderzoek te delen. Wist je bijvoorbeeld dat het gemiddeld twee jaar duurt om het dagelijkse taalgebruik in een tweede of nieuwe taal onder de knie te krijgen, en zelfs vijf tot zeven jaar voor je ook de schooltaal in die nieuwe taal voldoende beheerst om mee te kunnen in de klas? Dat is voor veel leraren een eye-opener.

• Verzamel de vragen, noden en bezorgdheden van het schoolteam
• Stimuleer kennisdeling binnen het team en bied wetenschappelijk onderbouwde antwoorden
• Werk interactief met gesprekken, vormingen en praktijkvoorbeelden
• Stimuleer uitwisseling met andere scholen
• Ga op klasbezoek bij andere leraren, binnen of buiten de school, en wissel ervaringen uit
• Stel een kernteam samen dat het taalbeleid kan coördineren, ondersteunen en opvolgen.

Een effectief taalbeleid start met een sterke analyse van de beginsituatie. Vaak gebeurt er al veel op school en in de klas, en is het vooral belangrijk om bewuster om te gaan met bestaande praktijken en die verder uit te diepen.

Verken de talige achtergrond van je leerlingen

Via observaties, toetsen en gesprekken verzamelen leraren al veel waardevolle informatie over de taalontwikkeling van hun leerlingen. Maar om echt in te spelen op de noden van meertalige leerlingen, is het essentieel om inzicht te krijgen in de verschillende talen die ze spreken en wat ze in die talen doen. Welke thuistalen hebben leerlingen? Hoe gebruiken ze die? Wat motiveert hen?

Bepaal als kernteam eerst welke taalgegevens je wil verzamelen en stel een overzicht op. Bespreek vervolgens met het schoolteam welke acties nodig zijn om een beter zicht te krijgen op deze informatie.

Mogelijke bronnen die je daarvoor kunt gebruiken, zijn:

• Inschrijvingsgegevens, leerlingendossiers en input uit intakegesprekken
• Leerlingenbevragingen
• Talenpaspoorten of een talenportfolio 

Krijg zicht op de meningen over meertaligheid en thuistalen op school

Wat denken leerlingen, ouders en leerkrachten over meertaligheid? Leven er bepaalde mythes, zijn er onduidelijkheden of ontbreekt er specifieke kennis? Open gesprekken kunnen helpen om bewustwording en draagvlak te creëren.

• Bespreek het thema met leerkrachten tijdens een personeels- of vakgroepvergadering
• Bevraag leerlingen in de klas of via de leerlingenraad
• Bevraag ouders via enquêtes, bijeenkomsten of oudercontacten

Kijk kritisch naar je aanpak op schoolniveau

In welke mate wordt het hele schoolteam betrokken bij hoe het taalbeleid op school vorm krijgt? Hoe ondersteunt de school talige diversiteit? Hoe ziet de aanpak rond inschrijvingen, zorg en samenwerking met ouders eruit? Welke ondersteuning biedt de directie? Is er ruimte voor professionalisering van leraren en samenwerking met partners? Het is belangrijk om al die informatie samen te leggen. 

Dat stukje beginsituatieanalyse op het niveau van de hele school is vaak het meest uitdagende. Daar moet je immers nadenken over wat de ambities rond het taalbeleid op school precies zijn. Wat probeerde je in het verleden al uit, heeft dat gewerkt en waarom (niet), en wat zou je nu anders aanpakken? Wat zijn je voornaamste doelen en wie kun je betrekken? Hoeveel tijd is er om aan de slag te gaan?