Ik wil meertalige ouders ondersteunen

Het is goed om te weten dat er in Vlaanderen taalwetgeving is waar scholen zich aan moeten houden: er is de Onderwijstaalwet van 30 juli 1963, die voorschrijft dat de lessen in Vlaamse scholen in het Nederlands moeten verlopen, en er is ook bestuurstaalwetgeving, die voorschrijft dat ‘administratieve handelingen’ van scholen in het Nederlands moeten gebeuren. Het gaat dan bijvoorbeeld om brieven aan ouders, informatie over de school, de schoolwebsite, opschriften of (info)borden. Formeel gezien is er dus weinig discussie: alle schoolcommunicatie moet in het Nederlands.

In de praktijk is er echter wel wat bewegingsruimte, omdat het belangrijk is dat iedereen – ook mensen die het Nederlands nog niet voldoende onder de knie hebben – de kans moet krijgen om bepaalde informatie mee te krijgen. In bepaalde gevallen mag je dus ook andere talen gebruiken om informatie mee te geven, op voorwaarde je daar niet systematisch gebruik van maakt, een bijzonder doel nastreeft (bijvoorbeeld specifieke informatie meegeven) en ervoor zorgt dat de boodschap in de ‘vreemde taal’ volledig dezelfde is aan die in het Nederlands. Er zijn dus zeker mogelijkheden om met meertalige ouders te communiceren in andere talen dan het Nederlands, maar denk goed na over waarom en met wie je dat doet – zodat je die keuzes kunt verantwoorden. Hetzelfde geldt overigens voor mondelinge gesprekken.

Als leerkracht kun je meertalige ouders mee ondersteunen bij de taalomgeving die ze thuis voor hun kind creëren. Er zijn immers heel wat mogelijkheden als het gaat om de keuze voor een of meerdere opvoedingstalen: van ‘één ouder één taal’ tot het mixen van talen, van enkel Nederlands of enkel een andere taal tot alle combinaties daartussenin. Het ene systeem is niet beter of slechter dan het andere. Het is vooral belangrijk dat ouders een bewuste keuze maken die voor hen goed en comfortabel aanvoelt, en waarin het kind zoveel mogelijk talige input, interactiekansen en feedback meekrijgt. 

Dit zijn een aantal vragen die ouders kunnen helpen om een bewuste keuze te maken:

• Welke taal of talen spreek je goed? Welke taal voelt voor jou het meest natuurlijk aan?
• Welke talen wil je zeker doorgeven aan je kind? Hoe goed wil je dat je kind die talen beheerst?
• Welke talen zullen vaak aan bod komen in de leefwereld van je kind?
• Hoe vaak zal je kind de verschillende talen te horen krijgen, en van wie? Waar zal je kind enkel het Nederlands te horen krijgen, en van wie?
• Hoe staat je familie en je omgeving tegenover de talen die je overweegt door te geven?

Als je je zorgen maakt over hoe een kind zich talig ontwikkelt, dan is het niet alleen van belang om tijdig bijkomende hulp in te roepen (via de zorgcoördinator, het CLB, een logopedist…), maar ook zeker om in gesprek te gaan met de ouders van het kind. Die zijn immers de specialisten ter zake als het gaat om hoe hun kind (talig) opgroeit en zich gedraagt, en die informatie is cruciaal om bijvoorbeeld in te schatten of er sprake zou kunnen zijn van een taalontwikkelingsstoornis. Er zijn gespecialiseerde vragenlijsten beschikbaar, zoals de ALDeQ-NL, die ingezet kunnen worden om samen met ouders de (taal)ontwikkeling en de taalbeheersing van kinderen in kaart te brengen. 

Een sterk partnerschap tussen scholen en gezinnen is om veel redenen van belang, maar ouderbetrokkenheid kan ook een belangrijk element zijn in het versterken van de taal- en identiteitsontwikkeling van meertalige kinderen. Door bijvoorbeeld ouders uit te nodigen om in verschillende talen te komen voorlezen of in de klas en op school samen activiteiten te doen (koken, knutselen, voetballen…), betrek je hen actief bij het (taal)leerproces van je leerlingen en laat je hen zien dat ook andere talen dan het Nederlands hun plek hebben in de klas. Ga vooral met ouders in gesprek om te weten te komen wat ze zelf zien zitten en wat goed aanvoelt, en ga daarmee aan de slag.

Ouders met andere thuistalen dan het Nederlands krijgen vaak de tip mee om hun kind Nederlandstalige televisie te laten kijken, om zo de ontwikkeling van het Nederlands te ondersteunen. Het MARS-onderzoek (Meertaligheid als realiteit op school) toonde echter aan dat het effect daarvan vaak zeer beperkt is. Dat is op zich ook niet onlogisch: taal leer je vooral in een rijke context met veel ruimte voor interactie, en het is net die interactie die bij tv-kijken vaak ontbreekt. Als ouders samen met hun kind televisie kijken en daarna in gesprek gaan over wat ze gezien hebben, liggen er bijvoorbeeld al heel wat meer kansen om de taalontwikkeling te versterken. 

De thuistaal is sterk verbonden met de culturele identiteit en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Ze vormt de sleutel om de cultuur van hun ouders te ontdekken. Meertalig opgroeien heeft een positieve invloed op het welbevinden van kinderen, zolang het contact met talen als waardevol wordt ervaren. Negatieve gevoelens remmen het taalleren. Respect voor de thuistaal geeft kinderen een welkom gevoel en toont oprechte interesse in hun achtergrond. De thuistaal verbieden op school of in de vrije tijd dwingt kinderen om een deel van zichzelf achter te laten, aangezien taal een wezenlijk deel van hun identiteit is.